Hiệu quả sử dụng nguồn vốn tín dụng ngày càng được nâng cao.
Vì đâu tín dụng tăng thấp?
NHNN cho biết, đến cuối năm 2019, tín dụng đạt 13,5% so với cuối năm 2018. So với dự báo của NHNN hồi đầu năm, tăng trưởng tín dụng năm nay thấp hơn khoảng 1% và là mức thấp nhất trong 5 năm qua. Tuy nhiên, tín dụng đã tập trung vào các lĩnh vực ưu tiên, sản xuất kinh doanh. Ước tính đến 31/12/2019, tín dụng vào nông nghiệp, nông thôn tăng khoảng 11%, chiếm 25% tổng dư nợ nền kinh tế; với doanh nghiệp nhỏ và vừa tăng khoảng 16%; với doanh nghiệp ứng dụng công nghệ cao tăng khoảng 15%.
Với kết quả này, chuyên gia tài chính – ngân hàng TS. Cấn Văn Lực nhận xét, đây là mức tăng trưởng tương đối tích cực và đang được điều chỉnh giảm dần. Hiện tín dụng vẫn chiếm 135% GDP, mức tương đối cao so với quy mô nền kinh tế cũng như mức độ phát triển kinh tế. Vì thế, các ngân hàng đang tập trung nhiều hơn vào việc đảm bảo chất lượng tín dụng, hướng tín dụng đến các nhu cầu thiết thực của nền kinh tế. Do đó, năm 2019, chất lượng các khoản vay đang tốt lên. Kết thúc năm 2019, nợ xấu nội bảng giảm về 1,89%, gộp cả nợ xấu tiềm ẩn, nợ ở Công ty quản lý tài sản các tổ chức tín dụng (VAMC) là khoảng 4,6%. Theo TS. Lực, kế hoạch đưa nợ xấu về dưới 3% vào năm 2020 là tương đối khả thi.
Thực tế, ngay từ đầu năm, NHNN đã có biện pháp để “ghìm cương” tăng trưởng tín dụng. Theo đó, tăng trưởng tín dụng của các tổ chức tín dụng phụ thuộc vào chất lượng tài sản và mức độ đáp ứng các yêu cầu về an toàn hoạt động. Ngân hàng nào đạt chuẩn Basel II sẽ được NHNN nới lỏng chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng. Nhưng các ngân hàng có vốn nhà nước lại khó đạt chuẩn này do chưa có phương án tăng vốn hợp lý, trong khi nhóm ngân hàng này lại chiếm tới một nửa thị phần tín dụng của cả hệ thống. Do đó, tín dụng chung toàn ngành đã thấp lại so với các năm trước.
Hơn nữa, tín dụng giảm do nhu cầu giảm ở nhiều ngành nghề như: Bất động sản, xây dựng, thép và tín dụng mảng khách hàng cá nhân. Đặc biệt, theo các chuyên gia, nhóm doanh nghiệp bất động sản thường vay vốn ngân hàng nhiều nhất, nhưng trong vài năm trở lại đây, việc NHNN liên tục cảnh báo các tổ chức tín dụng hạn chế cho vay các lĩnh vực rủi ro, trong đó có bất động sản đã khiến ngành này giảm lượng vốn vay, chuyển sang kênh trái phiếu doanh nghiệp. Vì thế, thị trường trái phiếu doanh nghiệp năm 2019 đã tăng trưởng mạnh mẽ.
Theo ông Nguyễn Đức Hùng Linh, Giám đốc Phân tích và tư vấn đầu tư khách hàng cá nhân, Công ty Cổ phần Chứng khoán SSI, năm 2019, thị trường trái phiếu tiếp tục có một năm tăng trưởng mạnh về quy mô đặc biệt là thị trường trái phiếu doanh nghiệp. Tỷ trọng thị trường trái phiếu doanh nghiệp tăng mạnh (từ 9,01% GDP lên khoảng 10,47% GDP), lượng trái phiếu doanh nghiệp phát hành thêm tăng hơn 20% so với 2018.
Hiệu quả sử dụng vốn
Kết quả kinh tế - xã hội cả năm 2019 đã ghi nhận mức tăng trưởng GDP lên tới 7,02%, vượt mục tiêu Quốc hội đề ra từ 6,6-6,8%. Kết quả này cho thấy, mức tăng trưởng thấp của tín dụng khó tác động đến tình hình tăng trưởng chung của cả nền kinh tế.
PGS.TS. Đinh Trọng Thịnh, Học viện Tài chính cho rằng, điểm khác biệt của tăng trưởng tín dụng trong năm nay là trải đều qua các tháng, thay vì “dồn toa” vào cuối năm như trước đây. Quan trọng hơn, hiệu quả tín dụng đối với tăng trưởng kinh tế đang có xu hướng cải thiện. Tính toán cho thấy, tốc độ tăng tín dụng cần thiết cho 1% tăng trưởng kinh tế đã giảm xuống nhanh chóng từ trên 2,2% năm 2017 xuống mức bình quân 1,4% năm 2019. Do đó, ngày càng nhiều ngân hàng và doanh nghiệp mở rộng huy động vốn cho sản xuất, kinh doanh từ việc huy động vốn trên thị trường tài chính - tiền tệ. Theo báo cáo về môi trường kinh doanh 2020 của nhóm Ngân hàng Thế giới (WB) công bố vào cuối tháng 10, chỉ số tiếp cận tín dụng của Việt Nam xếp 25/190 nền kinh tế, đứng thứ 2 trong các nước ASEAN.
Năm 2020, Thống đốc NHNN đã ra chỉ thị nêu rõ, mục tiêu tăng trưởng tín dụng khoảng 14%, có điều chỉnh phù hợp với diễn biến, tình hình thực tế. Thống đốc cũng yêu cầu các tổ chức tín dụng thực hiện các giải pháp về tiền tệ, tín dụng theo phương châm mở rộng tín dụng đi đối với an toàn, hiệu quả, đảm bảo cung ứng vốn cho nền kinh tế. Đây được xem là con số hợp lý với năm 2020, bởi các tổ chức tín dụng sẽ tiếp tục phải chủ động kiểm soát tăng trưởng tín dụng để đáp ứng chuẩn Basel II. Ngoài ra, các dòng vốn, mô hình kinh doanh mới như Fintech, cho vay ngang hàng, tổ chức tài chính vi mô, thị trường cổ phiếu, trái phiếu, đặc biệt là trái phiếu doanh nghiệp... sẽ tiếp tục tăng cung ứng vốn cho nền kinh tế, giúp giảm gánh nặng cho ngành ngân hàng.
Hơn nữa, về tác động của tăng trưởng tín dụng thấp với nền kinh tế, các chuyên gia cũng cho rằng, điều này không đáng lo ngại, bởi dù tình hình kinh tế thế giới năm 2020 còn nhiều biến động tiêu cực, nhưng nền kinh tế trong nước đã tăng trưởng nhờ vào chiều sâu chất lượng, dịch chuyển vào những ngành có giá trị gia tăng cao. Đặc biệt, nhìn lại năm 2019, tăng trưởng kinh tế vẫn đạt mức cao dù tăng trưởng tín dụng không đạt mục tiêu đề ra. Do đó, các quan điểm về tăng trưởng kinh tế dựa vào tăng trưởng tín dụng tại Việt Nam có lẽ đã không phù hợp, nên phải có những chiến lược để phát triển thị trường vốn đa dạng hơn, tạo thành nhiều kênh dẫn vốn cho các chủ thể của nền kinh tế, dẫn tới sự phát triển hài hòa và bền vững.